Diyabet, insülin yokluğu veya vücut tarafından yetersiz insülin üretimi ile ortaya çıkan yüksek kan şekeri seviyeleri ile ilişkili kronik bir metabolik hastalıktır. Diyabetin tanımını tek bir cümle ile kolayca yapsak da diyabet ile yaşamak ne yazık ki bu kadar kolay olmayabilir. Dikkat edilmeyen kan şekeri seviyeleri ve kontrol altında olmayan bir diyabet böbrek, kalp, gözler, ayaklar gibi birçok organ üzerinde ciddi yan etkiler yaratabilir.
Tahminler, 2030 yılına kadar dünyada 550 milyon diyabetli birey olacağını söylüyor. Diyabetli hastaların neredeyse dörtte biri ise diyabetik ayak ülseri geliştirme riski taşıyor (1). Fark edilmeyen ya da tedavide geç kalınan diyabetik ayak yaraları enfeksiyona açık hale geliyor ve ampütasyon (uzvun kesilmesi) riski artıyor. Orta veya şiddetli diyabetik ayak enfeksiyonlarının yaklaşık %20'sinde durum ampütasyona kadar ilerleyebiliyor (2). Tüm bu oranlar, diyabetik ayak ülseri tedavisinin önemini göstermektedir.
Diyabetik Ayak Ülseri Nedenleri
Diyabetik ayak ülseri tedavisi için ilk adım ayak yaralarını fark etmekten geçer. Bu nedenle diyabetik ayak ülserine neden olabilecek durumları bilmek önemlidir. Normal bireylerde uygun tedaviyle kısa sürede iyileşebilecek basit bir ayakkabı vurması ya da tırnak batması, şeker hastalarında diyabetik ayak ülserine dönüşebilir. Diyabetik ayak ülseri yavaş ve zaman içinde gelişen ciddi bir hastalıktır. Uzun yıllardır diyabeti olan kişilerde, yüksek kan şekeri seviyeleri zamanla sinirlerde hasar yaratabilir. Periferik nöropati olarak bilinen bu sinir hasarı durumunda ağrı ve acı hissi ortadan kalkabilir. Ayak yarası gelişse bile ağrı ve acı hissetmediğiniz için sorunun farkında bile olmayabilirsiniz. Bu nedenle ağrı hissetmeseniz de ayaklarınızı düzenli kontrol etmeniz gerekir (3).
Ayak ülserleri çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Diyabetik ayak ülserine neden olan bazı faktörler şöyledir:
- Ayakta his eksikliği
- Zayıf dolaşım
- Ayak deformiteleri (şekil bozukluğu)
- Ayakta sürtünme, basınç ve tahriş
- Ayakkabı vurması
- Ayağı bir yere çarpma
- Ayağa bir cisim batması, kesik ve yaralar
- Diyabetin süresi
Diyabetik Ayak Ülseri Tedavisi Nasıl Olur?
Diyabetik ayak ülseri tedavisinde en önemli nokta yaranın hızla iyileşmesini sağlamaktır. Bunun için birkaç temel faktör vardır:
-Enfeksiyonun önlenmesi.
-"Debridman" adı verilen yöntemle ölü deri ve dokuyu çıkarmak.
-Ayak ülseri bölgesindeki baskıyı azaltmak.
-Ülsere ilaç veya pansuman uygulamak.
-Kan şekerini ve diğer sağlık sorunlarını kontrol altında tutmak.
-Enfeksiyonun önlenmesi: Diyabetli kişiler ayaklarını düzenli olarak kontrol etmeli veya bir aile üyesine kontrol ettirmelidir. Günlük muayene, diyabetik ayak ülserini önlemenin temelidir. Hafif olsa bile tüm yaralar ciddiye alınmalıdır. Sabunlu su ile düzenli ve nazik bir temizlik ve ardından topikal nemlendiricilerin uygulanması, cildin sağlıklı kalmasına ve bozulma ve yaralanmalara direnmesine yardımcı olur.
-Ölü deri ve dokuyu çıkarmak (debridman): Debridman, kalan sağlıklı dokunun iyileşme potansiyelini arttırmak için ölü, hasarlı veya enfekte olmuş dokunun tıbbi olarak uzaklaştırılmasıdır.
-Yara bölgesindeki baskıyı azaltmak, yük bindirmemek (Off-Loading): Ayağa etkiyen en önemli kuvvet, yürüyüş sırasında vücut ağırlığının ayak tabanından yere aktarılmasıdır. Tabanlık, ayakkabı tipi ortezler, özel yapım veya hazır botlar ve alçılar yardımıyla ayak tabanında yük uygun şekilde dağıtılabilir.
-Ülsere ilaç veya pansuman uygulamak: Yara düzenli olarak temizlenmelidir. Böylece yara üzerine yerleşen mikroplar uzaklaştırılabilir, yara nemlendirilebilir, fazla akıntı uzaklaştırılabilir ve kuruyan akıntılar temizlenebilir. Bazı yaralar, günde bir kez, bazıları birkaç günde bir temizlenmelidir.
Diyabetik ayak ülserinin tedavisinde ilk amaç, mümkün olan en kısa sürede iyileşmenizi sağlamaktır. Çünkü ne kadar hızlı iyileşirseniz, enfeksiyon riski de o kadar azalacaktır. Enfeksiyon, diyabetik ayak yaralarında en çok dikkat edilmesi gerekenlerden biridir.
Ayak ülserinde enfeksiyonu önlemek için nelere dikkat etmeniz gerekir:
- Kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutun.
- Ülserli bölgeyi temiz tutun ve bandajlayın.
- Yarayı günlük olarak temizleyin.
- Çıplak ayakla yürümeyin.
Doktor önerisine göre kullanacağınız topikal kremler, pansumanlar, uygun yara bakımı ile ayak ülserleri tedavi edilebilir. Diyabetik ayak yaranızın iyileşmesi için önemli bir diğer nokta da ülserli bölgede yeterli kan dolaşımının olmasıdır. Diyabetik ayak merkezinde, dolaşım düzeyi belirlenerek en uygun tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Cerrahi Tedavi
Enfeksiyon oluşmamış diyabetik ayak ülseri vakalarının çoğu ameliyata gerek kalmadan tedavi edilir. Ancak başarılı sonuç alınamadığında cerrahi tedavi uygun olabilir. Etkilenen yara bölgesinde baskıyı azaltmak için cerrahi yöntemlerle kemikler tıraş edilebilir, çekiç parmaklar, bunyonlar, kemik çıkıntıları gibi deformiteler düzeltilebilir.
Diyabetik Ayak Ülserinde Etkili Tedavi Yöntemi: Bakteriyofaj Tedavisi
Diyabetik ayak yaralarında enfeksiyon gelişmesi istenmeyen bir durumdur. Enfeksiyon gözlenen bir diyabetik ayak ülseri hızlı ve etkili bir tedavi gerektirir. Enfeksiyonun ilerlemesi veya başarılı tedavi edilememesi ampütasyona kadar giden ciddi sorunlar oluşturabilir. Bu durumda Bakteriyofaj tedavisi en etkili çözüm yollarından biri olabilir. “Bakteriyofaj" sadece bakterilere etki ederek onları yok eden bir virüs türüdür. Doğada denizlerde, tatlı sularda, toprakta, hayvanlarda ve hatta insan mikroflorasında bulunur. Bakterileri hedef alırken insanda diğer sağlıklı hücrelere zarar vermezler.
Diyabetik ayak yaralarında bu tedavi yöntemi oldukça başarılı sonuçlar vermektedir. Bakteriyofajlar, bakterileri hızlı şekilde ortamdan temizler ve kısa süre içerisinde enfeksiyonun geçmesini ve yaranın iyileşmesini sağlar.
Diyabetik ayak yaralarında bakteriyofaj tedavisinde izlenen genel adımlar aşağıdaki gibidir:
1. İlk olarak yaralı dokuya debridman yapılır.
2. Yaranın oluşturduğu boşluk hazırlanmış bakteriyofaj örneği ile kaplanır.
3. Tedaviye 2-3 hafta boyunca devam edilir.
4. 5-6 günde bir gerekli analizler ve tahliller ile tedavi sürecinin kontrolünün yapılır.
Diyabetik ayak ülseri tedavisi için bakteriyofaj uygulaması hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Diyabetik Ayak Ülserinde İleri Tedavi Yöntemleri
Diyabetik ayak ülseri tedavisi tüm dünyada önem verilen bir konudur. Özellikle son yıllarda ileri tedavi yöntemleri geliştirilmiş ve bu çalışmalar hala devam etmektedir. Standart tedavi yöntemleri uygulandıktan sonra, ileri tedavilerin kullanımı değerlendirilebilir. Tedavi seçimleri hastaya ve yaranın durumuna göre değişiklik gösterir. Bu tedavi yöntemleri içinde kök hücre tedavisi, büyüme faktörlerinin kullanımı, hücresel veya doku bazlı ürünler bulunmaktadır (4).
Kök hücre tedavisi: Diyabetik ayak ülseri tedavisi için kök hücre uygulaması özellikle son yıllarda ilgi toplamış, etkili ve güvenli görülen tedavilerden biridir (5). Kök hücreler, kemik, kıkırdak ve yağ dahil olmak üzere vücutta birçok farklı hücre tipine dönüşme yeteneğine sahip hücrelerdir. Diyabetik ayak ülseri gibi bir yaraya doğrudan uygulandığında, kök hücreler yaradan etkilenen bölgede büyüyebilir ve yaranın kapanmasına yardımcı olarak iyileşme sağlayabilir. Diyabete bağlı ayak yaralarında kök hücre araştırmalarına ilişkin son bilimsel çalışmalar, yara kapanma süresi, yan etkiler ve yarayla ilişkili enfeksiyonlar gibi durumlarda olumlu sonuçlar göstermiştir (6).
Hücresel veya Doku Bazlı Ürünler: Yara bölgesinde doku yenilenmesini ve iyileşmeyi sağlamak için fibroblastlar ve keratinositler gibi çeşitli cilt hücrelerini destekleyen doku bazlı ürünler bulunmaktadır. Biyomühendislik ürünü olan çeşitli yapay deriler de bu gibi yaraların tedavisinde kullanılabilir.
Büyüme Faktörleri: Büyüme faktörleri vücutta doğal olarak üretilir. Yeni hücrelerin büyümesini ve yaraların iyileşmesini destekler. Diyabetik ayak yaralarının büyüme faktörleri ile tedavisi ülserlerin iyileşme hızını artırabilmektedir.
Diyabetik ayak ülseri tedavisi için; Hiperbarik oksijen tedavisi (HBOT), Büyüme Faktörleri, Negatif Basınçlı Yara Tedavisi (NPWT) ve Gelişmiş Yara Bakım Ürünleri gibi tedaviler hakkında daha detaylı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.
Diyabetik ayak ülseri önlenebilir bir durumdur ve düzenli ayak kontrollerinin ihmal edilmemesi gerekir. Diyabetik ayak ülserini önlemek ve riskleri en aza indirmek için siz de yaşam tarzınızda değişiklikler yapabilirsiniz;
-Kan şekeri kontrollerinizi düzenli olarak yaptırın.
-Tansiyonunuzu kontrol altında tutun.
-Lipid seviyenizi kontrol altında tutun
-Tütün ürünlerini azaltın/bırakın.
-Her gün yürüyüş yapmayı ihmal etmeyin.
Diyabetik ayak ülseri oluşmadan önce gerekli önlemleri almanız en önemli adımdır. Diyabetik ayak ülseri geliştiyse hızlı ve etkin bir tedavi gerekir. Diyabetik ayak ülseri tedavisi hasta ve doktorların işbirliği içinde gerçekleşir. Doktorunuzun uygulayacağı tedavi kadar sizin de tedaviye özen göstermeniz önemlidir.
Daha fazla bilgi ve etkili tedavi yöntemleri için Diyabetik Ayak Merkezi ile iletişime geçebilirsiniz.
